انگور فرنگی سیاه (به انگلیسی Blackcurrant)

نام علمی:  Ribes nigrum

انگور فرنگی سیاه یک گیاه چند ساله است که میوه های خوراکی تولید می‌کند. این گیاه به ارتفاع 1.5 تا 2 متر رشد می‌کند. انگور فرنگی سیاه به مراقبت نسبتا کمی نیاز دارد و معمولا رشد آسانی دارد. این گیاه دمای زیر 30 درجه سانتی گراد و آفتاب کامل را ترجیح می‌دهد و در دماهای بالاتر برای جلوگیری از ریزش برگ ها، بهتر است در سایه جزیی کاشته شود. انگور فرنگی سیاه گیاه مقاومی است و می‌تواند حتی شرایط انجماد را تحمل کند. گیاه خود گرده افشان است و گل های نر و ماده در یک گیاه وجود دارند. گیاه انگور فرنگی سیاه در انواع خاک ها رشد می‌کند و خاک های مرطوب با زهکشی خوب را ترجیح می‌دهد. گیاه در اواسط بهار شکوفه می‌دهد و در تابستان میوه تولید می‌کند

میوه ها طعم بسیار خوبی دارند و به صورت خام و پخته مصرف می‌شوند و اغلب در کیک و مربا و ... از آن استفاده می‌گردد. میوه های انگور فرنگی سیاه غنی از ویتامین C هستند. از برگ های این گیاه در غذاها نیز استفاده می‌شود. برگ های خشک شده نیز به عنوان چای استفاده می‌شوند. از برگ ها گاهی اوقات در مخلوط چای گیاهی استفاده می‌شود.

استفاده های دارویی

میوه انگور فرنگی سیاه منبع بسیار خوبی از ویتامین ها و مواد معدنی است (به خصوص ویتامین C). این میوه ادرار آور و معرق است، مقاومت بدن را در برابر عفونت ها افزایش می‌دهد و برای درمان سرماخوردگی و آنفولانزا بسیار مفید است، اسهال و سوء هاضمه را برطرف می‌کند. برگ ها نیز مدر و معرق هستند. خیسانده برگ ها در درمان ورم، درد رماتیسمی و سیاه سرفه استفاده می‌شود، همچنین برای گلو درد و رفع زخم های دهان می‌توان آن را غرغره کرد. برگ ها در طول فصل رشد برداشت می‌شوند و می‌توان آن ها را به صورت تازه یا خشک شده مصرف کرد. دم کرده برگ ها ترشح کورتیزول توسط غدد آدرنال را افزایش می‌دهد و در نتیجه باعث افزایش فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک می‌شود. این اقدام ممکن است برای درمان بیماری های مرتبط با استرس مفید باشد. خیسانده ریشه های جوان در درمان تب اگزانتمی مفید است. جوشانده پوست درخت انگور فرنگی سیاه در درمان سنگ مثانه، ورم و تومور هموروئیدال موثر است. دانه ها منبع غنی از اسید گاما لینولنیک (اسید چرب غیر اشباع) است که به تولید مواد شبه هورمونی کمک می‌کند. این فرایند زمانی که در بدن مسدود می‌شود، باعث ایجاد اختلال در عضلات رحم، سیستم عصبی و سوخت و ساز بدن می‌شود. از میوه ها و برگ های گیاه انگور فرنگی سیاه در تولید مواد آرایشی و بهداشتی نیز استفاده می‌شود.

جزییات کشت

انگور فرنگی سیاه رشد خوبی در خاک های لومی مرطوب با زهکشی خوب دارد. در خاک های لومی شنی دارای بهترین رشد است. این گیاه خاک های رسی سنگین، خاک گچی و خاک خشک را دوست ندارد، اما می‌تواند در انواع خاک های غنی از مواد ارگانیک رشد کند.  این گیاه برای این که رشد موفقی داشته باشد به میزان زیادی نیتروژن نیاز دارد. PH مناسب برای انگور فرنگی سیاه 6.7 تا 7 است ولی می‌تواند خاک های اسیدی را هم تحمل کند. این گیاه می‌تواند سایه را تحمل کند اما ممکن است عملکرد آن پایین آید. زمانی که گیاه در مکان های بادی کاشته می‌شود، میوه های کمتری تولید می‌کند. انگور فرنگی سیاه می‌تواند در دمای 20- درجه سانتی گراد زنده بماند ولی شکوفه ها در دمای 1- درجه سانتی گراد آسیب می‌بینند. بیشتر میوه ها بر روی چوب های یکساله تولید می‌شوند. هرس باید در طول پاییز انجام شود و یک سوم از تمام شاخه ها باید هرس شوند. شاخه های قدیمی که میوه دهی کمی دارند را باید حذف نمود. اگر گیاه به خوبی تغذیه شود رشد بسیار خوبی خواهد داشت و میوه های زیادی نیز تولید خواهد کرد. این گیاه خود گرده افشان است اما گرده افشانی می‌تواند توسط حشرات نیز انجام شود. 

کاشت بذر انگور فرنگی سیاه

قبل از کاشت بذرها را به مدت 24 ساعت در یک کاسه آب ولرم قرار دهید. بذرها را در کیسه های پلاستیکی بدون منفذ قرار دهید، سپس کیسه پلاستیکی را به مدت 3 ماه در فریزر بگذارید. بعد از گذشت سه ماه چند گلدان 10 سانتی متری آماده کنید و آن ها را از قسمت های مساوی شن و ماسه، لوم و کمپوست پر نمایید. به میزانی که کل مخلوط خاک مرطوب شود به آن آب اضافه کنید. هر بذر انگور فرنگی سیاه را در یک گلدان به عمق 5 میلی متر بکارید. بعد از کاشت بذر، به صورت نم نم آب اضافه کنید تا خاک به خوبی با بذر تماس پیدا کند. گلدان ها را در یک محل خنک، یا یک مکان با سایه جزیی یا در کنار یک دیوار جنوبی قرار دهید. دمای مناسب برای جوانه زنی بذر انگور فرنگی سیاه 18 تا 23 درجه سانتی گراد است. تا زمانی که بذر جوانه می‌زند باید قسمت بالایی خاک را مرطوب نگه دارید. بین هر آبیاری اجازه دهید سطح خاک کمی خشک شود تا اطمینان پیدا کنید قسمت های زیرین خاک خیس نشده باشد. معمولا یک ماه بعد از کاشت بذر انگور فرنگی سیاه، اولین نهال تولید می‌شود. بعد از جوانه زنی، گلدان ها را به یک مکان روشن و امن منتقل کنید تا زمانی که نهال ها برگ های بالغ تولید کنند. در طول ماه های تابستان نهال ها را در یک مکان سایه دار قرار دهید. هر هفته به میزان یک یا دو اینچ آب به آن ها بدهید. در پاییز نهال ها را به مکان دائمی خود منتقل کنید.

نکته: در صورتی که بتوان شرایط را برای کاشت بذر انگور فرنگی سیاه فراهم کرد، می‌توان در هر زمان از سال اقدام به کاشت آن نمود.