پرورش گوجه فرنگی

بخش اول : نشا کردن بذرهای گوجه فرنگی و انتقال نهال ها

کاشت گوجه فرنگی از بذر

زمانی که شما تنها با داشتن اطلاعات اندکی شروع به کاشت گوجه فرنگی از دانه می کنید، این کار می تواند یک تجربه با ارزش و سرگرم کننده باشد. در این پست من به با استفاده از تصاویر به شما نشان می دهم که چگونه گوجه فرنگی را از دانه بکارید، چگونه از نهال های کوچک مراقبت کنید و چگونه آن ها را منتقل کنید و همچنین زمان انتقال آن ها را توضیح خواهم داد.

ممکن است کاشت گیاهان در ابتدا کار دشواری به نظر برسد ولی در اصل کاشت گیاهان از دانه کار آسانی است و من واقعا گیاهانی که خودم از بذر کاشته ام را دوست دارم. باید مواظب باشید که سینی های تازه کاشته شده را دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی نگه دارید.

نوع گوجه فرنگی که می خواهید بکارید و این که می خواهید گوجه ها چقدر بزرگ شوند اولین چیزهایی هستند که ممکن است به فکر شما برسد. با این حال، زمانی که می خواهید بذر گوجه فرنگی را انتخاب کنید باید چند نکته را مد نظر داشته باشید:

اندازه گیاه :

برخی از گیاهان اندازه مشخصی دارند و زمانی که به این اندازه رسیدند از رشد باز می مانند ولی بعضی از گیاهان همچنان به رشد ادامه می دهند و میوه تولید می کنند تا زمانی که در اثر سرما از بین بروند. اگر آن ها در زمین کاشته شوند و شرایط هم مناسب باشد ممکن است تا 2 متر یا بیشتر هم رشد کنند، که در این صورت به داربست محکمی نیاز پیدا خواهند کرد. برخی از انواع گوجه فرنگی در گلدان می توانند تا ارتفاع ا/5 متر هم رشد کنند و برخی هم رشد محدودی دارند و وقتی به اندازه معینی رسیدند دیگر رشد نمی کنند. انواعی که رشد محدود دارند، دارای بوته جمع و جورتری می باشند و معمولا نیازی به داربست هم ندارند و برای نگه داری در خانه و بالکن مناسب هستند. هر دو نوع گوجه فرنگی (رشد محدود و رشد نامحدود) بدون هیچ مشکلی در زمین می توانند رشد کنند. با توجه به فضایی که دارید باید نوع بذر و گیاه را انتخاب کنید تا به مشکلی برخورد نکنید.

بذرهای هیبرید و موروثی :

بسیاری از بذرهای گوجه فرنگی که این روزها در فروشگاه ها فروخته می شوند هیبرید هستند که رشد خاصی دارند و معمولا در برابر بیماری ها مقاوم می باشند و همچنین میوه و گیاه نیز با دوام هستند. میوه ها به آرامی بر روی بوته رسیده می شوند. 

بذرهای موروثی که برای چندین نسل تکثیر شده اند، اغلب طعم بهتری دارند ولی این گیاهان مستعد ابتلا به بیماری هستند و مراقبت از آن ها سخت تر است. بذرهای موروثی گوجه فرنگی را می توان نگه داشت و در بهار سال بعد کاشت. (برای اطلاعات بیشتر در مورد بذرهای موروثی به این لینک مراجعه کنید)

تعداد بذرهای گوجه فرنگی مورد نیاز برای کاشت در سینی نشا

من معمولا برای هر یک از خانه های سینی نشا دو بذر تهیه می کنم، زیرا بعد از این که کمی رشد کردند یکی از آن ها را حذف می کنم. یعنی گیاه قوی تر را نگه می دارم و گیاه ضعیف تر را حذف می کنم. در این صورت همه گیاهان من خوب و قوی هستند و میوه هایی که تولید می کنند نیز مرغوب تر می شوند. البته در کشت های صنعتی نیازی به انجام این کار نیست زیرا هزینه بذر بالا می رود و توجیح اقتصادی نخواهد داشت.

چگونگی کاشت بذرهای گوجه فرنگی و زمان مناسب برای کاشت

اغلب گونه های گوجه فرنگی باید 6 تا 8 هفته قبل از آخرین سرمای منطقه شما کاشته شوند. برای کاشتن بذرها از سینی نشا استفاده کنید. حتی می توانید از کارتن های پلاستیکی تخم مرغ هم استفاده کنید. بهتر است تاریخ کاشت بذرها را روی سینی نشا یادداشت کنید. اگر در خانه های سینی نشا بذرهایی از گونه های مختلف کاشته اید، خانه ها را شماره گذاری کنید و در دفترچه ای یادداشت کنید که در هر خانه چه بذری کاشته اید. همچنین می توانید از برچسب یا پلاک های پلاستیکی برای نشانه گذاری استفاده کنید.

خانه های سینی نشا را با استفاده از خاک گلدان پر کنید و سپس دانه ها را روی خاک قرار دهید و با مقداری خاک دانه را بپوشانید. مقدار خاکی که روی بذرها می ریزید بستگی به نوع بذری دارد که استفاده می کنید. معمولا عمق کاشت بذر، 3 برابر قطر بزرگتر دانه می باشد. بهتر است از خاک های بسته بندی شده به جای خاک های موجود در زمین استفاده کنید. زیرا این خاک ها سبک تر هستند و تمیزتر می باشند. خاک های موجود در زمین و باغچه شاید بیش از حد سنگین باشند و ممکن است بیماری و آلودگی داشته باشند و آن ها را گسترش دهند. 

در تصویر زیر در هر خانه سینی نشا دو یا سه بذر قرار داده شده است و بعد از حذف ضعیف ترین گیاه، در هر خانه فقط یک نهال باقی می ماند. گاهی اوقات ممکن است بعضی از دانه ها جوانه نزنند، به خصوص دانه هایی که کهنه تر هستند، پس با کاشتن دو بذر در هر خانه سینی نشا، این نگرانی برطرف می شود و در هر خانه یک نهال وجود خواهد داشت. همچنین همه نهال هایی که در نهایت باقی می مانند خوب و قوی هستند.

دانه هایی با این اندازه که در عکس مشاهده می کنید، باید با 0/6 سانتی متر خاک پوشانده شوند. به آرامی با آبپاش به دانه ها آب دهید به طوری که جای دانه ها تغییر نکند. برای هر خانه دو پاف اسپری آب کافی است. خاک را مرطوب کنید ولی نباید خیس شود. سوراخ درسینی نشا در این مرحله ضروری نیست ولی بهتر است که وجود داشته باشد.

قبل از جوانه زنی، دانه به نور نیاز ندارد ولی گرما مهم است. پس از ظاهر شدن جوانه، آن ها را باید در یک مکان با نور زیاد و درجه حرارت حداقل 18 درجه سانتی گراد قرار داد. بهترین دما برای جوانه زنی بذر گوجه فرنگی 28 تا 32 درجه سانتی گراد می باشد. زمانی که تعداد زیادی از برگ ها شکل گرفتند، گیاه به نور مستقیم بیشتری نیاز دارد. گیاه گوجه فرنگی آفتاب کامل و آب و هوای گرم را دوست دارد و در غیر این صورت رشد خوبی نخواهد داشت. 

برای حفظ رطوبت با یک پلاستیک سینی نشا را بپوشانید و چند سوراخ هم روی پلاستیک ایجاد کنید. با قرار دادن پلاستیک، خاک گرم نگه داشته می شود و همچنین از خشک شدن خاک هم جلوگیری می شود. در مناطق خشک انجام این کار ضروری است ولی در مناطقی که رطوبت بالایی دارد انجام این کار ضروری نیست. هر روز سینی نشا را بررسی کنید و در زمان نیاز خاک را مرطوب کنید. به یاد داشته باشید خاک مرطوب شود و خیس نشود. اگر به طور تصادفی خاک خیس شد می توانید به آرامی یک دستمال روی خاک قرار دهید و آب اضافی آن را جذب کنید و پلاستیک را هم بردارید تا آب اضافی تبخیر شود. با استفاده از آبپاش، آبیاری را انجام دهید. این کار بهترین روش ممکن برای آبیاری است و از خیس شدن خاک هم جلوگیری می شود. بعد از ظاهر شدن جوانه ها پلاستیک را بردارید.

دانه های گوجه فرنگی معمولا بعد از 5 یا 6 روز جوانه می زنند ولی ممکن است این مدت زمان بیشتر شود و تا 16 روز هم طول بکشد. چند روز بعد جوانه های کوچک شروع به بلند شدن می کنند. 

انتخاب گیاهان قوی تر

بعد از این که اندازه نهال ها به 5 سانتی متر رسید، باید در هر خانه سینی نشا فقط یک گیاه باقی بماند و گیاه دیگر حذف شود. گیاه قوی تر را انتخاب کنید و گیاه دیگر را حذف کنید. من شخصا گیاهی که سالم تر است و ساقه ضخیم تری دارد را برای ادامه رشد انتخاب می کنم. 

برای حذف کردن یکی از نهال ها، باید خیلی مواظب باشید که به گیاه دیگر آسیبی وارد نشود. این کار را می توانید با دست هم انجام دهید و به آرامی آن را بیرون آورید به گونه ای که گیاه دیگر تکان نخورد. یا می توانید با استفاده از یک قیچی گیاه اضافه را از انتهای ساقه قطع کنید. ریشه باقی مانده به مرور زمان پژمرده شده و از بین می رود. زمانی که اندازه نهال ها به اندازه ای رسیدند (معمولا 5 سانتی متر) که بتوانید تشخیص دهید کدام یک قوی تر هستند این کار را انجام دهید تا سرانجام در هر خانه سینی نشا یک گیاه باقی بمان

در تصویر زیر گیاهی که مشاهده می کنید 10 روزه است که اولین مجموعه برگ واقعی در آن تشکیل شده است. همچنان که این برگ ها بزرگ تر می شوند، ممکن است برگ اولی بیفتد یا پژمرده شود. این مساله هیچ جای نگرانی ندارد. در واقع شما باید انتظار داشته باشید که این اتفاق بیفتد. زیرا نهال کوچک در این زمان از مواد غذایی موجود در برگ استفاده می کند و باعث تقویت گیاه می شود.

بعد از این که در هر خانه سینی نشا یک نهال باقی ماند، شما دارای یک مجموعه گیاه سالم و قوی هستید و در این زمان دیگر به جای استفاده از آبپاش برای آبیاری باید از بطری آب استفاده کنید. زیرا در این حالت گیاهان گوجه فرنگی به آب بیشتری نیاز دارند. استفاده از یک بطری آب سریع و آسان است. یک بطری آب تهیه کنید و بالای آن یک سوراخ ایجاد کنید و به طور منظم آبیاری گیاهان گوجه فرنگی را انجام دهید.  در سینی نشایی که گوجه فرنگی کاشته اید می توانید ریحان هم بکاید. ریحان و گوجه فرنگی به خوبی در کنار هم رشد می کنند  در باغ هم می توان آن ها را کنار هم کاشت.

انتقال نهال های گوجه فرنگی

زمانی که اندازه گیاهان گوجه فرنگی به 5 تا 10 سانتی متر رسید و حداقل یک مجموعه برگ حقیقی داشتند آن ها را از سینی نشا به یک گلدان بزرگتر منتقل کنید. با استفاده از یک قاشق، نهال گوجه فرنگی را همراه با خاک اطرافش از سینی نشا بیرون آورید و سپس به یک ظرف بزرگتر منتقل کنید. بهتر است انتقال نهال های گوجه فرنگی را در خارج از خانه انجام دهید و بعد از اتمام کار، دوباره آن ها به داخل خانه بیاورید.

فراموش نکنید در ته ظرف سوراخ زهکشی قرار دهید تا آب اضافی از آن خارج شود. در زمان انتقال نهال گوجه فرنگی، شما می توانید دانه و برگ پژمرده شده را ببینید. در صورت تمایل می توانید آن ها را دور بیاندازید. 

این مرحله خیلی مهم است: مقداری خاک در ته ظرف بریزید سپس ریشه را همراه با خاکی که در سینی نشا داشته است را در پایین ظرف یا گلدان قرار دهید و بعد گلدان را با خاک پر کنید.  کاشت باید عمیق انجام شود به صورتی که ساقه پوشانده شود. در این صورت گیاه گوجه فرنگی دارای یک سیستم ریشه ای قوی خواهد شد.

بنابراین گلدان را باید تا 3 سانتی متر پایین تر از برگ ها، از خاک پر کرد. در عکس زیر، به نظر می رسد که این گیاه گوجه فرنگی که در خاک قرار داده شده است خیلی کوچک است ولی به سرعت رشد می کند. به گیاه آب دهید سپس آن را در یک مکان گرم و آفتابی قرار دهید.

در این مرحله گیاهان گوجه فرنگی به سرعت رشد می کنند. خیلی زود در عرض یک هفته به چند اینچ می رسند. در این مرحله گیاهان گوجه فرنگی به آب بیشتری نیاز دارند. از آنجایی که گیاهان گوجه فرنگی هر روز بلند می شوند، بهتر است روزی دو بار آبیاری برای آن ها انجام شود. فراموش نکنید قبل از کاشت سوراخ زهکشی در ته ظرف قرار دهید تا آب اضافی از ظرف خارج شود. 

زمانی که نهال های گوجه فرنگی به اندازه عکس زیر بزرگ شدند وقت آن است که به خارج از خانه منتقل شده و در زمین کاشته شوند. همزمان که گیاهان گوجه فرنگی رشد می کنند نیاز به فضای باز دارند و آب و هوای فضای باز برای آن ها بهتر است. زیرا نور بیشتری در طول روز دریافت می کنند و هوای بیشتری به آن ها می رسد.

قبل از رسیدن زمان انتقال نهال های گوجه فرنگی به خارج از خانه، بهتر است با استفاده از میله چوبی آن ها را به صورت راست قامت نگه دارید.

انتقال گیاهان گوجه فرنگی به خارج از خانه

در زمان انتقال نهال های گوجه فرنگی به خارج خانه، نهال ها به یک هرس خوب نیاز دارند تا آمادگی بهتری برای کاشت داشته باشند. قاعده کلی در هنگام کاشت گیاهان گوجه فرنگی در زمین، کاشت عمیق آن ها است زیرا باعث ایجاد یک سیستم ریشه ای قوی در گیاه می شود که بتواند به خوبی از گیاه حمایت کند. از آنجایی که کاشت باید عمیق انجام شود، باید شاخه های پایینی گیاه حذف شوند. نگاهی به گیاه خود بیاندازید و حدود 2/3 ساقه آن را در خاک حفر کنید و فقط اجازه دهید 1/3 ساقه خارج از خاک باقی بماند. این کار به این معناست که شما باید همه شاخه های قسمتی که می خواهید در خاک قرار دهید را از ساقه جدا کنید. 

در این مرحله شاخه های اضافی را می توان به راحتی با استفاده از ناخن جدا کرد.

گیاه گوجه فرنگی که در عکس زیر وجود دارد، شاخه های اضافی آن جدا شده اند و آماده کاشت در زمین است.

چاله ای به اندازه 2/3 ساقه در خاک حفر کنید و بعد گیاه را به صورت ایستاده در خاک قرار دهید. 

گلدان و میله چوبی که از قبل در گلدان قرار داده بودید را حذف کنید. در صورتی که فراموش کنید میله چوبی را حذف کنید باعث می شود به گیاه آسیب وارد شود. ساقه گیاه بعد از مدتی ضخیم و محکم خواهد خواهد شد و به رشد ادامه می دهد.

فراموش نکنید مدت کوتاهی پس از کاشت، به گیاهان گوجه فرنگی آب دهید. زمانی که تا نیمه گودال را از خاک پر کردید می توانید آب دهید و بعد از این که کاشت به پایان رسید این کار را دوباره انجام دهید. 

فاصله بین گیاهان، بستگی به نوع گوجه فرنگی دارد و همینطور این مساله مهم است که شما در باغ خود چه مقدار فضای کاشت دارید. گیاهان کوچک جمع و جور که رشد محدودی دارند برای نگه داری در گلدان مناسب هستند ولی گیاهانی که در تمام فصل، به رشد خود ادامه می دهند باید در زمین باشند ارتفاع برخی از این گوجه فرنگی ها گاهی اوقات به 2 یا 2/5 متر هم می رسد. گیاهان این چنینی که رشد نا محدودی دارند باید حداقل با فاصله 90 سانتی متری از هم کاشته شوند و فاصله بین ردیف ها نیز باید 90 تا 180 سانتی متر باشد. اگر فضای محدودی دارید می توانید کمی نزدیک تر به هم بکارید ولی فضای بیشتر باعث می شود که گیاه آسان تر تغذیه کند و گردش آب و هوا در اطراف گیاه نیز بهتر باشد.

هرس کردن بوته های گوجه فرنگی و قرار دادن داربست

زمانی که گیاهان گوجه فرنگی را در زمین کاشتید، برای حمایت از آن ها می توانید در اطراف گیاهان مانند شکل زیر یک قفس درست کنید و هر سال هم از آن ها استفاده کنید. این قفس ها را خیلی زود بعد از کاشت گیاهان قرار دهید، زیرا بعد از این که گیاهان بزرگتر شدند قرار دادن قفس ها سخت تر می شود. گیاهان را برای مدتی تقریبا هر روز چک کنید به طوری که اجازه ندهید شاخه ها از قفس خارج شوند و درون قفس باقی بمانند. زمانی که گیاهان رشد بیشتری کردند و سنگین تر شدند ممکن است داربست بهتری نیاز داشته باشند. گیاهان گلدانی را راحت تر می توان کنترل کرد ولی این گیاهان رشد محدودی دارند و میوه زیادی هم تولید نمی کنند. 

یک سوالی که همیشه کشاورزان از خود می پرسند این است که گیاهان خود را هرس کنند یا نه. اطلاعات و شیوه های مختلفی برای هرس وجود دارد. بسیاری از کشاورزان، برای گیاهانی که رشد معینی دارند تنها شاخه های پایینی که خیلی به زمین نزدیک هستند را هرس می کنند. ولی گیاهانی که رشد مشخصی ندارند باید یک مقدار مشخصی هرس شوند. گیاهانی که رشد محدودی دارند و بوته آن ها جمع جور است زمانی که محکم شدند و شروع به تولید میوه کردند نیازی به هرس ندارند. از بین بردن شاخه های این چنین گیاهان، باعث می شود عملکرد آن ها کمتر شود. 

برای هرس گیاهانی که رشد نامحدودی دارند من به این صورت عمل کرده ام: شاخه های پایینی که نزدیک به زمین هستند را جدا  کرده ام. در غیر این صورت برگ ها با خاک برخورد می کنند و باعث گسترش بیماری هایی از قبیل سوختگی زودرس و گسترش آفات می شوند.

علاوه بر این من برگ هایی که بین ساقه های اصلی و فرعی به وجود می آیند را نیز حذف می کنم (در شکل زیر نشان داده شده است). همینطور این چنین برگ هایی که زیر مجموعه شکوفه ها وجود دارند را هم حذف می کنم.

اضافه کردن مالچ، هم از پخش شدن خاک جلوگیری می کند و هم باعث کنترل علف های هرز هم می شود و همچنین باعث حفظ رطوبت می شود. 

آبیاری گیاهان گوجه فرنگی

در صورتی که هوا گرم باشد، گیاه گوجه فرنگی به آب زیادی نیاز دارد ولی در هر بار آبیاری مقدار آب نباید زیاد باشد (تعداد دفعات آبیاری باید زیاد باشد) و در هر بار آبیاری باید یک مقدار آب (به صورت مساوی) به گیاهان گوجه فرنگی داده شود. اگر نوسانات رطوبت زیاد باشد مشکلاتی مانند ترک خوردگی گوجه فرنگی یا گلگاه ایجاد می شود. در طول دوره های خشکسالی آبیاری را بیشتر کنید. اگر گیاهان شما بیش از حد خشک شوند ابتدا مقدار کمی آب به گیاه بدهید و سپس مدت زمان کوتاهی صبر کنید و دوباره مقدار بیشتری آب به آرامی به گیاه بدهید. این کار باعث می شود که گیاه به آرامی آب جذب کند و از ترک خوردگی آن جلوگیری می شود. 

میوه دهی 

اولین شکوفه هایی که ظاهر می شوند خیلی دوست داشتنی هستند!

زمانی که گیاهان گوجه فرنگی خیلی جوان هستند و یا زمانی که به نظر می رسند برای نگه داری میوه کاملا قوی نشده اند،  اگر در این زمان شکوفه دادند باید شکوفه ها را قیچی کرد تا زمانی که گیاه به اندازه کافی برای نگه داری میوه قوی شود. همچنین اگر شرایط آب و هوایی مناسب نباشد باید شکوفه ها را قطع کرد، در غیر این صورت باعث ایجاد تنش در گیاه می شود. حذف گل باعث می شود گیاه انرژی بیشتری برای ادامه رشد داشته باشد. شکوفه ها را زمانی باید حفظ کرد که گیاه به اندازه کافی برای نگه داری میوه قوی شده باشد. 

کاشت و پرورش گوجه فرنگی یک کار با ارزش و سرگرم کننده است. گوجه فرنگی که شما خودتان پرورش می دهید بسیار بهتر از گوجه فرنگی هایی است که از مغازه ها تهیه می کنید. زیرا از سلامت و کیفیت و بهداشت آن ها مطمئن هستید. علاوه بر این گوجه فرنگی های شما طعم بهتری از گوجه فرنگی های بازاری دارد. گوجه فرنگی های قرمز باغی از نظر ویتامین ها و مواد معدنی بسیار غنی و با ارزش هستند و طعم بسیار خوبی هم دارند.