گوجه (به انگلیسی : Tomato)

گوجه یک گیاه بوته ای در مناطق معتدل و یک گیاه چند ساله با عمر کوتاه در مناطق گرم است. گل های زرد رنگ گوجه فرنگی به صورت خوشه ای بر روی ساقه هایی با طول بیشتر از 2 متر ایجاد می شود. عادت رشد بیشتر فرم های گوجه فرنگی به صورت نامحدود است ولی انواع با رشد محدود یا نیمه محدود هم وجود دارد. میوه گوجه به شکل گرد یا گلابی شکل از قطر 1 تا 12 سانتی متر می باشد. رنگ گوجه فرنگی با توجه به ساختار ژنتیکی ممکن است قرمز، نارنجی یا زرد باشد. بعضی از انواع گوجه فرنگی هنگام رسیدن سبزند.

 

 

شرایط آب و هوایی برای رشد گوجه فرنگی

گوجه فرنگی با بسیاری از شرایط آب و هوایی سازگار است. میانگین دما برای رشد گوجه فرنگی باید بالای 16 درجه سانتی گراد باشد و اگر دما کمتر از 12 درجه سانتی گراد باشد، گوجه سرما زده شده و اگر دما برای مدت طولانی در این حد و یا پایین تر باقی بماند، آسیب سرما زدگی در بافت ها ظاهر می شود. اگر دما برای مدت کوتاهی زیر 12 درجه سانتی گراد باشد ممکن است با دماهای بالاتر از این حد جبران شود. دمای اپتیمم برای گوجه 22 تا 24 درجه سانتی گراد است و میانگین دمای بالای 27 درجه سانتی گراد هم مناسب نیست. شدت نور کمتر از 1000 فوت کندل می تواند رشد گیاه و گل دهی آن را تحت تاثیر قرار دهد. اگر نور کمتر از این مقدار باشد نور تکمیلی برای افزایش شدت فتوپریود لازم است.

گل دهی و تشکیل میوه

اگر دمای روزانه 5 تا 10 روز قبل از گل دهی بیشتر از 38 درجه سانتی گراد باشد، تشکیل میوه ضعیف می شود. دمای بیش از حد باعث خرابی سلول های گرده می شود. همچنین اگر دمای ماکزیمم روزانه، یک تا 3 روز بعد از گل دهی بیشتر از 38 درجه سانتی گراد باشد، باز تشکیل میوه ضعیف خواهد شد که علت آن از بین رفتن جنین بعد از گرده افشانی است. علت دیگر ضعیف شدن تشکیل میوه، حداقل دمای شبانه بیشتر از 27 درجه سانتی گراد چند روز قبل و بعد از گل دهی می باشد. بادهای گرم و خشک هم می توانند در تشکیل میوه مشکل ایجاد کنند. در 10 درجه سانتی گراد و پایین تر نیز درصد زیادی از گل ها قادر به بارور نیستند. در طول شرایط هوای خنک، از هورمون هایی مثل IIA و پاراکلروفنوکسی استیک اسید در غلظت 25 تا 50 برای کمک به تشکیل میوه می توان استفاده کرد.استفاده از چنین هورمون های رشدی، باعث تشکیل میوه های پارتنوکارپ شده و میوه ها را توخالی می کند. اضافه کردن جیبرلین به IIA این حالت را کاهش می دهد.

درجه حرارت و زمان لازم برای پرورش نشا گوجه فرنگی

در روز حداقل درجه حرارت برای پرورش نشا گوجه، 18 درجه سانتی گراد و حداکثر درجه حرارت 24 درجه سانتی گراد است و در شب حداقل درجه حرارت برای پرورش نشا گوجه 15 درجه سانتی گراد و حداکثر درجه حرارت 18 درجه سانتی گراد می باشد. زمان لازم برای پرورش نشا گوجه، 5 تا 7 هفته است. 

محدوده دمایی برای جوانه زنی بذر گوجه فرنگی، 12 تا 15 درجه سانتی گراد است.  بهترین درجه حرارت برای بهترین رشد و کیفیت بالا، حداقل 21 درجه سانتی گراد و حداکثر 24 درجه سانتی گراد می باشد.

خاک مناسب برای رشد گوجه فرنگی 

برای پرورش گوجه فرنگی می توان از انواع خاک های لوم شنی و لوم رسی و خاک های غنی از مواد آلی استفاده کرد. PH مناسب برای رشد گوجه فرنگی 5/5 تا 7 است و PHهای پایین تر یا بالاتر باعث بروز مشکلاتی در پرورش می شود. خاکی که گوجه در آن کاشته می شود باید زهکشی خوبی داشته باشد. میزان تحمل گوجه نسبت به شوری خاک متوسط می باشد. از کشت گوجه در زمین های آلوده به ارگانیسم های مولد پژمردگی باکتریایی باید اجتناب کرد. استفاده از کودهای استارتر در خاک قبل از کاشت بذر توصیه می شود. در زمان هرس، هنگامی که اندازه گیاه به 15 تا 20 سانتی متر رسید از کود دامی نیز می توان استفاده کرد. کود شیمیایی ازت به عنوان مکمل نیز ممکن است برای عملکردهای بالا لازم باشد.

گرده افشانی

در گلخانه ها می توان از زنبورهای گرده افشان استفاده کرد. این زنبورهای گرده افشان به افزایش عملکرد و کیفیت محصولات گلخانه ای مخصوصا گوجه فرنگی ، فلفل دلمه ای و ... کمک می کند.

فاصله کاشت گوجه فرنگی

گوجه فرنگی را می توان هم به صورت نشا و هم به صورت کشت مستقیم بذر در مزرعه کاشت. فاصله بین بوته ها و فاصله بین ردیف ها بستگی به نوع رشد گوجه (محدود یا نامحدود بودن) دارد. معمولا فاصله ردیف های گوجه 1 تا 1/25 متر و فاصله گوجه ها از هم را 30 تا 45 سانتی متر در نظر می گیرند. 

 

 

رطوبت 

بوته های گوجه فرنگی در طول دوره رشد به رطوبت کافی نیاز دارند و آبیاری بیش از حد زیان آور است. زمانی که گیاهان کوچک باشند تکرار آبیاری در ناحیه ریشه لازم است و با رشد گیاه و توسعه ریشه ها، آبیاری کمتر می شود. 

رسیدن گوجه فرنگی

دمای مناسب برای رسیدن گوجه فرنگی 18 تا 24 سانتی گراد است. در دماهای پایین تر از 13 درجه سانتی گراد میوه ها به کندی و به صورت ناقص می رسند و در پایین تر از 10 درجه سانتی گراد سرمازدگی اتفاق می افتد و ممکن است میوه ها کاملا نرسند.

اگر میوه ها به صورت سبز بالغ برداشت شوند و دما بالاتر از 32 درجه باشد مانع از تشکیل رنگ قرمز می شود و گوجه ها زرد رنگ می شوند و اگر دما بالاتر از 40 درجه باشد گوجه ها سبز باقی می مانند زیرا مکانیسم تخریب کلروفیل غیر فعال می شود.