تاثیر مواد معدنی در رشد خیار

تاثیر مواد معدنی بر گیاه خیار، مقادیر بهینه و نادرست آن

جدول 1: استانداردهای آنالیز برگ برای خیارهای مزرعه‌ای (براساس ماده خشک جوان‌ترین برگ‌های کاملا بالغ به همراه دمبرگ در مرحله اولیه گل‌دهی). منبع: انکرمن و لارج، 1992
* مقادیری از مس، روی و منگنز موجود در برگ‌ها به همراه قارچ کش‌ها یا با محفظه‌های اسپری مواد معدنی وارد آن شده‌اند و همچنین مقدار عناصر کمیاب را نمی‌توان به صورت موثری برای تغذیه توصیه کرد.
ǂ تجزیه برگ به دلیل تماس با سطح خاک، عدم تحرک آهن درون گیاه یا وجود آهن غیرفعال از نظر فیزیولوژیکی در بافت‌ها روش مناسبی برای تعیین کمبود آهن نیست.
جدول 2: استانداردهای تجزیه برگ برای خیارهای گلخانه‌ای (بر اساس ماده خشک سومین تا پنجمین برگ از بالا. منبع: سی.د کریف و همکاران1992)

تجزیه برگ

با توجه به این که ممکن است کمبود مواد معدنی در تشخیص ظاهری با عوارض ناشی از بیماری، آفات و مواد شیمیایی اشتباه گرفته شود روش تجزیه برگ می‌تواند روشی مناسب برای تایید تشخیص ظاهری باشد. این روش شامل تست‌های شیمیایی است که از برگ‌ها گرفته می‌شود تا تعیین کنند که آیا مواد معدنی خاصی در غلظت‌های معمولی در بافت گیاه یافت می‌شوند یا خیر. از این روش می‌توان به منظور بررسی موثر بودن یک برنامه کوددهی و پیش بینی نیاز به مکمل‌های تغذیه‌ای در گیاه استفاده کرد. یکی از معایب اصلی روش تجزیه برگ کند بودن روند انجام آن است زیرا برای پردازش نمونه‌ها و گزارش دادن آن‌ها به کشاورز حداقل یک هفته زمان لازم است. در بسیاری از موارد آزمایشگاه‌ها نتایج را تفسیر نمی‌کنند و یا روشی برای اصلاح وضعیت پیشنهاد نمی‌دهند.
تجزیه برگ در خیارها بر اساس یک نمونه از جوانترین برگ‌های کاملا بالغ (به همراه دمبرگ) و در مرحله اولیه گل‌دهی انجام می‌شود. در جدول 1 استانداردهای مورد استفاده برای تفسیر نتایج تجزیه برگ آورده شده است.

نیتروژن یا ازت

فسفر

کلسیم

منیزیم

گوگرد

منگنز

آهن

بور

روی

مولبیدن

مس

نیتروژن یا ازت (N)

تاثیر نیتروژن در رشد خیار — شکل1: تاثیر فرم نیتروژن روی جذب پتاسیم (مارتینز و سردا، 1989)
شکل 2: تاثیر نسبت نیترات/آمونیوم در محلول مغذی کشت بدون خاک روی غلظت پتاسیم در شیره گیاهی خیار (زورنوزا و کارپنا، 1992)
شکل 3: علائم ظاهری کمبود نیتروژن در برگ‌های گیاه خیار.
شکل 4: سمت چپ: گیاه بسیار ضعیف و رنگ پریده‌ای که پس از جوانه‌زنی هیچ گونه نیتروژنی دریافت نکرده است.
وسطی: یک گیاه سالم.
سمت راست: گیاهی که نسبت به گیاه وسطی نیتروژن کمتری دریافت کرده است و برگ‌های پیرتر در آن به رنگ سبز روشن تا زرد درآمده‌اند؛ این تغییر رنگ به سمت برگ‌های جوان‌تر بالایی نیز انتشار یافته است.
شکل 5: کمبود نیتروژن باعث بدشکلی و کلروتیک شدن میوه خیار شده است.
شکل 6: علائم دریافت بیش از حد نیتروژن شامل پژمردگی و خم شدن برگ‌های پیرتر به سمت پایین و به دنبال آن مشاهده قسمت‌های سوخته زرد و قهوه‌ای در برگ‌های پایینی.

نیتروژن ماده اصلی در هدایت رشد گیاهان است و اکثر گیاهان به مقادیر زیادی از آن نیاز دارند. نیتروژن در ترکیب کلیه پروتئین‌های گیاهی نقش اساسی دارد. از آن جا که این عنصر یک عامل ساختاری و عملکردی مهم برای تمام گیاهان به شمار می‌آید بازده محصول به مقادیر ازت در گیاه بستگی دارد. نیتروژن برای تولید کلروفیل (رنگدانه سبز موجود در برگ) مورد نیاز است که وظیفه اصلی آن تبدیل نور خورشید به انرژی قابل استفاده در گیاهان است. بنابراین کمبود نیتروژن باعث کاهش ظرفیت گیاه در به دام انداختن انرژی از طریق فتوسنتز می‌شود. این که گیاه هنگام رسیدن به مرحله گل‌دهی از نظر رویشی به خوبی رشد کرده باشد یا پتانسیل باروری اندکی داشته باشد حائز اهمیت است.
انواع نیتروژن مورد استفاده: نیترات، آمونیوم، اوره و آمونیاک
بر اساس مطالعات انجام شده، فرم مورد استفاده N به دلیل حساسیت گیاه به مواد معدنی مرتبط با آن از اهمیت بسیاری برخوردار است. در قسمت زیر به 4 فرم اصلی این ماده اشاره شده است:
   در کشت هیدروپونیک، استفاده از NO3- نسبت به آمونیوم نیترات یا اوره منجر به تحریک رشد بیشتری در گیاه می‌شود.
   جذب K در گیاه خیار به واسطه محلول مغذی حاوی NH4+ + NO3- در مقایسه با زمانی که NO3- به تنهایی مورد استفاده قرار می‌گیرد بیشتر مهار می‌شود (شکل 1). علاوه بر این، همان طور که در بند 2.2.10 نشان داده شده است همین مطالعه ثابت کرده است که یون آمونیوم هجوم کلرید به ریشه را دو برابر می‌کند و این باعث مهار رشد گیاهچه‌ها می‌شود چرا که آنیون Cl- سمیت ویژه‌ای برای گیاهان خیار دارد.
   نسبت NO3-/NH4+ بر غلظت K در شیره گیاهچه‌های خیار تاثیر می‌گذارد. هر چه این نسبت بیشتر باشد غلظت K در شیره آوندی بیشتر می‌شود (شکل 2). مطالعه دیگری نشان داده است که میزان کلرید موجود در شیره گیاهی با افزایش آمونیوم به مقدار قابل توجهی افزایش می‌یابد.
   هنگامی که نیتروژن در فرم آمونیاک (NH3) استفاده می‌شود بازده و مقدار K در هر دو بیومس ریشه و ساقه کاهش پیدا می‌کند و این احتمالا به آن دلیل است که آمونیاک باعث ایجاد تغییرات مورفولوژیکی در ریشه‌ها می‌شود که روی توانایی آن‌ها در جذب مواد معدنی تاثیر می‌گذارد. علاوه بر این، آمونیاک تنفس ریشه‌ای را مهار می‌کند و این منجر به جریان خالص K می‌شود.
کمبود نیتروژن
کمبود نیتروژن دریافتی گیاه موجب سفید شدن برگ‌های پیرتر (شکل 3)، اختلال در رشد، کند شدن رشد، ساقه‌های نازک‌تر (شکل 4) و تولید میوه‌های بد شکل و رنگ پریده می‌شود (شکل 5). در موارد شدیدتر گیاه به کلی از بین می‌رود. کمبود نیتروژن ممکن است گیاه را نسبت به شوری بسیار حساس کند.
در صورت عدم دریافت نیتروژن کافی، رشد گیاه و تولید میوه به شدت محدود می‌شود. گیاهان در چنین شرایطی رنگ پریده و بد شکل به نظر می‌رسند. برگ‌های جوان‌تر، کوچک و سبز رنگ هستند در حالی که پیرترین برگ‌ها زرد می‌شوند و در نهایت می‌میرند. در صورتی که این مشکل برطرف نشود زردی از ساقه به سوی برگ‌های جوان توسعه پیدا می‌کند، عملکرد کاهش می‌یابد و میوه‌ها رنگ پریده، کوتاه و ضخیم می‌شوند.
تیمار
در کشت‌های مزرعه‌ای: از 50-20 کیلوگرم در هکتار نیتروژن یا هر دو هفته یک بار اسپری کردن 2% اوره در حجم بالا استفاده کنید. برای جلوگیری از بروز سوختگی احتمالی در برگ‌ها اسپری کردن را به هنگام غروب یا زمانی که هوا ابری است موکول کنید. در گیاهانی که در محیط کشت بدون خاک رشد می‌کنند از یک محلول مغذی حاوی ppm200-150 نیتروژن استفاده کنید.
نیتروژن بیش از حد
گیاهانی که کمی بیش از حد نیاز ازت دریافت می‌کنند بیش از حد رشد می‌کنند و ساختار نرم‌تری دارند. برگ‌های این گیاهان رنگ سبز تیره‌تری دارند و گاهی اوقات ترد و شکننده هستند.
از سوی دیگر این گیاهان عمدتا ضعیف هستند و اغلب میان‌گره‌های محکم و ضخیم و ساقه‌های کلفت و کوتاه دارند و از حجم انبوهی از پیچک‌ها، شاخه‌های جانبی کوتاه، تعداد گل‌های کم‌تر و میوه‌های کوچک‌تر برخوردارند. برگ‌های میانی و پیرتر در این گیاهان به سمت پایین خم می‌شوند و در محیط‌های گرم به راحتی پژمرده می‌شوند. سوختگی برگ نیز در چنین شرایطی شایع است. لکه‌های روشن بین رگبرگ‌ها یا در حاشیه برگ ایجاد می‌شوند که در نهایت زرد و سپس قهوه‌ای می‌شوند.
تیمار
برای از بین بردن کود اضافی، خاک یا محیط کشت را با آب شیرین شستشو دهید.
برنامه‌های کوددهی را تنظیم کنید تا اطمینان حاصل شود که مقادیر از نیاز محصول تجاوز نمی‌کنند.

فسفر (P)

فسفر برای رشد طبیعی ریشه‌ها و اندام‌های تولید مثلی (گل‌ها، میوه و دانه‌ها) ضروری است. فسفر باعث رشد ابتدایی گیاه و یک سیستم ریشه‌ای قوی در آن می‌شود. برای استقرار خیارهای قلمه‌ای یا کاشت بذر لازم است که فسفر مورد نیاز در دسترس باشد. فسفر برای تقسیم سلولی و شکل گرفتن ملکول‌های مشارکت کننده در انتقال انرژی(ADP و ATP) لازم است.
اگر چه گیاهان در تمام مراحل رشدشان به فسفر نیاز دارند اما این نیاز طی استقرار گیاه و مراحل اولیه رشد بسیار بیشتر می‌شود. زمانی که فسفر موجود در محیط محدود شود این عنصر از سمت بخش‌های پیرتر به سوی بافت‌های جوان‌تر مانند برگ‌ها، ریشه‌ها و نقاط رشد جا به جا می‌شود. در محصولی مانند خیار که به طور مداوم در حال تولید بافت‌های گیاهی و میوه‌های جدید است تامین مداوم فسفر (و سایر عناصر) برای اطمینان از این که گیاه توانایی تولید میوه باکیفیت طی یک دوره طولانی را دارد لازم است.
برای محصولاتی که در خاک کشت می‌شوند میزان دست یابی به فسفر زمانی به حد بهینه می‌رسد که PH خاک بین 6.0 تا 6.5 باشد. در خاک‌های اسیدی (6>PH) فسفر با ترکیبات آهنی و آلومینیومی که به آرامی در دسترس گیاهان قرار می‌گیرند پیوند می‌خورد.
در خاک‌هایی که PH بیشتر از 6.5 است فسفر در درجه اول با کلسیم و منیزیم پیوند می‌خورد. هر چه مقدار PH بیش‌تر باشد ترکیبات کلسیم فسفات و منیزیم فسفات به مقدار کمتری در دسترس گیاهان قرار می‌گیرند.
کمبود فسفر
زمانی که مقدار فسفر در خاک کم باشد باید آن را به طور مرتب با استفاده از کود تغذیه کنید. برای اطمینان از تامین مداوم فسفر باید کود را قبل از کاشت روی خاک استفاده کنید. بنابراین، جهت تعیین وضعیت فسفر در خاک و تخمین میزان کود فسفر مورد نیاز انجام آزمایش روی خاک ضروری است.
گیاهان دارای کمبود فسفر لکه‌دار، دارای ریشه‌های ضعیف، برگ‌های کوچک، تیره، پژمرده با رنگ سبز مات هستند (شکل 7). پیرترین برگ‌ها در قسمت پایه شاخه به رنگ زرد روشن درمی‌آیند (شکل 8) در حالی که برخلاف کمبود نیتروژن دقیقا برگ بالایی آن به رنگ سبز تیره باقی می‌ماند (شکل 9). لکه‌های قهوه‌ایی بین رگبرگ برگ‌های بالغ گسترش پیدا می‌کنند. چنین وضعیتی پیچیده‌تر می‌شود تا زمانی که موجب مرگ زودهنگام برگ شود. علاوه بر این، تولید میوه نیز کاهش پیدا می‌کند بنابراین تا زمانی که این کمبود اصلاح نشود عملکرد مختل می‌شود.

تیمار
می‌توان برای احیای محصولات دارای علائم کمبود، یک منبع فسفر قابل حل مانند مونو پتاسیم فسفات را از طریق کودآبیاری یا اسپری کردن روی شاخ و برگ‌ها به کار برد. چنین تیمارهایی را باید در ادامه طول عمر محصول زراعی تکرار کرد. محصولات زراعی خاکی بلافاصله به این تیمارها پاسخ نمی‌دهند.
برای محصولاتی که در محیط کشت بدون خاک رشد پیدا می‌کنند از محلول مغذی حاوی ppm 50-25 فسفر استفاده کنید.

شکل 7: سمت چپ: گیاهی با کمبود فسفر، لکه‌دار و دارای برگ‌های کوچک، سبز تیره و ضعیف
سمت راست: یک گیاه سالم
شکل 8: یک برگ پیر از گیاه دارای کمبود فسفر که لکه‌های قهوه‌ای و سوخته بین رگ برگ‌های آن مشخص است
شکل 9: گیاه دارای کمبود فسفر: پیرترین برگ این گیاه ضعیف رنگ زرد روشن دارد در حالی که برگ بالای آن به رنگ سبز تیره باقی مانده است.

کلسیم (Ca)

شکل 10: جوان‌ترین برگ‌ها در گیاهان دارای کمبود کلسیم به سمت پایین خم می‌شوند و لبه‌هایشان پیچ می‌خورند
شکل 11: برگ‌های خیار دارای کمبود کلسیم

کلسیم در ساختار و عملکرد غشای سلولی و استحکام دیواره‌های سلولی نقش اساسی دارد. همچنین کلسیم حساسیت گیاهان نسبت به بیماری‌ها را کاهش می‌دهد. بیشتر اختلالات مرتبط با کلسیم، ناشی از شرایط نامطلوب رشد و دریافت ناکافی کلسیم از طریق ریشه‌ها است. گیاهانی که دارای رشد سریع هستند و در معرض بادهای گرم قرار دارند از این نظر با خطر بیشتری مواجه هستند. علاوه بر این، کمبودها می‌توانند در شرایطی مانند گلخانه‌ها که خیار تحت رطوبت مداوم قرار دارد و به سرعت رشد می‌کند پررنگ‌تر شوند. سایر عوامل موثر در تجمع آب عبارتند از: شوری خاک، دریافت زیاد پتاسیم یا آمونیوم و بیماری‌های ریشه‌ای.
کلسیم از طریق جریان تعرق در گیاه حرکت می‌کند و عمدتا در برگ‌های پیرتر رسوب پیدا می‌کند. کمبود کلسیم در برگ‌های جوان و نقاط در حال رشدی که تعرق اندک دارند قابل مشاهده است. برگ‌های نوظهور دچار سوختگی و پیچیدگی می‌شوند و ممکن است به سمت پایین خم شوند زیرا حاشیه‌های برگ نمی‌توانند به طور کامل رشد کنند (شکل 10). برگ‌های پیر و بالغ معمولا از چنین شرایطی تاثیر نمی‌پذیرند. در صورت کمبود شدید، گل‌ها می‌ریزند و ممکن است نقاط رویش از بین بروند. میوه گیاهانی که کمبود کلسیم دارند کوچک و بی‌مزه‌تر هستند و ممکن است در انتهای گل‌دار به طور طبیعی رشد نکنند.
تیمار کمبود کلسیم
برای جلوگیری از کمبود کلسیم مورد نیاز در خاک، استفاده از آهک در خاک‌های اسیدی و کاهش استفاده از کودهای حاوی آمونیوم توصیه می‌شود.
صدمات ناشی از کمبود کلسیم را می‌توان با پاشیدن منظم نیترات کلسیم محلول روی شاخ و برگ‌ها کاهش داد.
برای محصولات زراعی که در محیط کشت بدون خاک رشد کرده‌اند از محلول مغذی حاوی کلسیم نیترات محلول استفاده کنید. جریان آب را در محیط کشت زیر dS/m 2 نگه دارید زیرا با افزایش جریان آب کمبود کلسیم بیشتر می‌شود.
کلسیم بیش از حد می‌تواند هنگام رشد خیار روی خاک‌های آهکی مشکل‌ساز باشد. کلسیم زیاد در خاک معمولا PH را بالا می‌برد که در نتیجه آن بسیاری از عناصر ریز مغذی رسوب پیدا می‌کنند و در دسترس گیاه قرار نمی‌گیرند همچنین ممکن است در جذب منیزیم اختلال ایجاد شود.

منیزیم (Mg)

منیزیم یکی از عناصر اصلی تشکیل دهنده ملکول کلروفیل است؛ بنابراین نقش اساسی آن در فرآیند فتوسنتز کاملا قابل لمس است. کمبود منیزیم ممکن است در خاک‌های دانه درشت مناطق مرطوب به ویژه در خاک‌های سبک، شنی و اسیدی مناطق پرباران وجود داشته باشد. همچنین کمبود منیزیم می‌تواند ناشی از استفاده زیاد از پتاسیم، آمونیوم یا کلسیم (آهک سنگین) باشد. علائم ممکن است در هوای سرد یا خاک‌های بسیار مرطوب یعنی زمانی که ریشه‌ها فعالیت کمتری دارند بیشتر دیده شوند.
کمبود منیزیم باعث زرد شدن برگ‌های پیرتر می‌شود (شکل‌های 3.22 و 3.23). این علائم در میان رگبرگ‌هایی دیده می‌شود که تنها یک خط سبز رنگ باریک از آن‌ها باقی مانده است. در صورت کمبود شدید، یک سوختگی قهوه‌ای روشن در قسمت‌های زرد رنگ به وجود می‌آید و عملکرد تولید میوه کاهش پیدا می‌کند.
تیمار
   قبل از کاشت یکی از مواد معدنی غنی از منیزیم زیر را با خاک دارای کمبود ترکیب کنید:
   منیزیت (MgCO3 28.8% Mg یا 47% MgO) در 300 کیلوگرم در هکتار.
   دولومیت (CaMg(CO3)2 21.7% Ca یا 30.4% CaO و 3.2% Mg یا 21.96% MgO) در 800 کیلوگرم در هکتار.
   کمبود منیزیم در یک محصول را می‌توان با پاشیدن دو هفته یک بار نیترات منیزیم کاملا محلول برطرف کرد (MgO 16+0-0-11) به عنوان مثال 2 کیلوگرم در لیتر در حجم 500 در 1000 لیتر در هکتار.
   برای محصولاتی که در محیط بدون خاک رشد می‌کنند از کودآبیاری منیزیم استفاده کنید.

شکل 12: زرد شدن رگبرگ‌های اصلی در برگ‌های پیر (سمت چپ) کاغذی شدن و سوختگی (راست) برگ‌های جوان‌تر (بالا) کمتر تحت تاثیر قرار می‌گیرند.
شکل 13: زرد و برنزی شدن برگ‌های پیر گیاهان دارای کمبود منیزیم

گوگرد (S)

گوگرد، عنصر اصلی تشکیل دهنده اسیدهای آمینه ضروری از جمله سیستین، سیستئین و متیونین است و همچنین در ترکیب و عملکرد بسیاری از کوآنزیم‌ها شرکت دارد. ویتامین‌های تیامین و بیوتین از گوگرد استفاده می‌کنند بنابراین، این عنصر نقش مهمی در متابولیسم گیاهان دارد و از این رو کمبود گوگرد مانند کمبود نیتروژن منجر به کمبود پروتئین می‌شود اما از آن جا که گوگرد در گیاه از تحرک کمتری برخوردار است علائم کمبود آن به دلیل کمبود نیتروژن ابتدا در برگ‌های جوان و نوظهور مشاهده می‌شود.
به طور کلی گوگرد به مقدار کافی در خیارهای پرورش یافته در خاکی که سولفات پتاسیم یا سولفات منیزیم دریافت کرده‌اند وجود دارد.
با کمبود گوگرد، زرد شدن کلی شاخ و برگ‌ها به ویژه در بخش‌های جدید دیده می‌شود. علائم ناشی از کمبود گوگرد را می‌توان به راحتی از علائم مشابه در کمبود آهن یا منگنز تشخیص داد زیرا در کمبود گوگرد رگبرگ‌ها به رنگ سبز باقی نمی‌مانند و کل برگ یک رنگ زرد یکنواخت و پژمرده به خود می‌گیرد.
مقدار گوگرد در محلول‌‎های هیدروپونیک ممکن است در محدوده ppm 200-20 متغیر باشد زیرا نیاز به این عنصر در گیاهان در این محدوده کاملا انعطاف پذیر است.
گوگرد زیاد در خاک (به ندرت) ممکن است باعث ریزش زودهنگام برگ‌ها شود.

منگنز (Mn)

عملکرد منگنز در گیاه با آهن، مس و روی به عنوان کاتالیزورهای آنزیمی ارتباطی نزدیک دارد. منگنز برای فتوسنتز، تنفس، جذب نیترات و تولید هورمون گیاهی اکسین مورد نیاز است. بدون وجود منگنز، پراکسید هیدروژن در سلول‌ها جمع می‌شود و به آن‌ها آسیب می‌رساند. منگنز نیز مانند آهن بدون تحرک است و بیشتر در برگ‌های پایینی تجمع پیدا می‌کند.
کمبود منگنز در خاک‌های آهکی قلیایی یا خاک‌هایی که آهک بیش از حد دارند بیشتر دیده می‌شود و مقدار آن در خاک‌های اسیدی زیاد است.
رگبرگ‌ برگ‌های وسط به بالا در گیاهان دارای کمبود منگنز به رنگ سبز باقی می‌مانند در حالی که بقیه برگ‌های گیاه رنگ سبز کم رنگ یا زرد یکنواختی به خود می‌گیرند (شکل 3.24).
تیمار
 محلولی از سولفات منگنز را روی شاخ و برگ‌ها اسپری کنید (100 گرم در 100 لیتر).
 برای محصولاتی که در محیط بدون خاک رشد می‌کنند از محلول مغذی حاوی ppm 0.3 منگنز استفاده کنید.

تفاوت رنگ معمولی بین رگبرگ‌ها و سایر قسمت‌های برگ در گیاه خیار دارای کمبود گوگرد متوسط تا زیاد

آهن (Fe)

شکل 14: جوان‌ترین برگ‌ها (چپ و وسط) سبز کمرنگ تا زرد با رگبرگ‌های سبز رنگ. در موارد فقر شدید آهن (وسط) رگبرگ‌های کوچک محو می‌شوند و برگ‌های دارای کمبود رنگ زرد روشن تا سفید به خود می‌گیرند. در سمت راست یک برگ سالم قرار دارد
شکل 15: علائم ابتدا به صورت سبز کمرنگ روی برگ‌های جوان ظاهر می‌شوند

آهن برای تولید کلروفیل و فعال کردن چندین آنزیم به ویژه آن‌هایی که در فتوسنتز و تنفس دخیل هستند لازم است. آهن در گیاه تحرک ندارد.
احتمال کمبود آهن در خاک‌های قلیایی یا آهکی وجود دارد و آهک بیش از حد، زهکشی ضعیف یا غلظت بالای یون‌های فلزی در خاک و محلول‌های مغذی می‌تواند این کمبود را بیشتر تحریک کند. دسترسی به آهن در PH بالاتر از 7 کاهش می‌یابد. سمیت منگنز می‌تواند موجب کمبود آهن شود.
کمبود آهن باعث به وجود آمدن یک کلروز یکنواخت سبز کمرنگ در جدیدترین برگ‌های خیار می‌شود در حالی که تمام برگ‌های دیگر به رنگ سبز تیره باقی می‌مانند. در ابتدا فقط رگبرگ‌ها سبز باقی می‌مانند اما در صورتی که کمبود شدید باشد رگبرگ‌های کوچک نیز درگیر می‌شوند و ممکن است در نهایت خصوصا در معرض نور شدید آفتاب برگ‌ها دچار سوختگی شوند.
تیمار
بهترین اقدام طولانی مدت این است که مشکلات فیزیکی و شیمیایی خاک را برطرف کنید. زهکشی خوب و هوادهی خاک بهترین شرایط را برای جذب آهن فراهم می‌کند.
برای تیمار علائم می‌توان از اسپری‌های سولفات آهن (150 گرم در 100 لیتر) استفاده کرد اما در صورت قطع آن‌ها علائم دوباره برمی‌گردند.
برای محصولاتی که در محیط کشت بدون خاک رشد می‌کنند از یک محلول غذایی حاوی ppm 3-2 آهن استفاده کنید. شلات‌های آهن به طور کلی در شرایط قلیایی رسوب کمتری دارند و معمولا در محلول‌های هیدروپونیک بیشتر ترجیح داده می‌شوند.
به دلیل آلودگی سطحی برگ با خاک، عدم تحرک آهن در گیاه یا وجود آهن غیرفعال از نظر فیزیولوژیکی در بافت‌ها، تجزیه برگ راهنمای قابل توجهی برای کمبود آهن نیست.
سمیت آهن با لکه‌های ریز قهوه‌ای رنگ روی برگ‌ها مشخص می‌شود.

بور (B)

بور در تنظیم رشد سلول‌های در حال رشد و گرده افشانی حائز اهمیت است و تشکیل بذر و رشد میوه از کمبود آن تاثیر می‌پذیرند. گیاهان نسبت به نیازشان به بور نسبتا دقیق هستند و مرز میان کمبود و دسترسی کافی به بور در آن‌ها بسیار باریک است. به عنوان مثال، در خیارهای کوچک غلظت 70-30 میکروگرم بور در برگ مطلوب است در حالی که کمبود شامل مقادیر کمتر از 20 میکروگرم در گرم است و سمیت در بیش از 100 میکروگرم در گرم اتفاق می‌افتد.

بور به آسانی از بافت‌های پیر به بافت‌های جوان منتقل نمی‌شود به همین دلیل جذب مداوم آن از طریق ریشه برای رشد طبیعی گیاه لازم است.
علائم کمبود بور هم در برگ‌ها و هم در میوه‌ها بروز پیدا می‌کنند. از جمله علائم اصلی در برگ‌ها بدشکلی در برگ‌های جدیدتر (در موارد شدید مرگ نقاط رشد) و ظهور یک حاشیه زرد رنگ در برگ‌های پیر است.
میوه‌های جوان با سرعت از بین می‌روند یا می‌ریزند.
علائم کمبود بور در میوه‌های رسیده متفاوت است و شامل رشد ضعیف و رگه‌های طولی زرد است که در نهایت موجب بروز علائم چوب پنبه‌ای شدن (شوره) در پوست می‌شود.
این علائم اغلب در نزدیکی انتهای متصل به گل بسیار شدید می‌شوند. علائم مشابه آن می‌تواند روی میوه‌هایی که با دمای نامناسب زمستان در گلخانه رشد پیدا می‌کنند ظاهر شوند. پوسیدگی و انحنا در انتهای سمت گل نیز ممکن است در میوه‌های در حال رشد و رسیده رخ دهد و نسبت قسمت گوشتی به دانه در میوه‌های دارای کمبود بور اغلب بیشتر است.
توجه داشته باشید که علائم شوره یا پیچ خوردگی شدید را نباید با آسیب ناشی از تریپس غربی گل اشتباه گرفت.

تیمار
مسئله‌ای که باید در هنگام تیمار یک گیاه دارای کمبود بور در نظر داشته باشید این است که مقادیر بیش از حد آن می‌تواند سمیت ایجاد کند و بور برای بسیاری از گیاهان حتی در مقادیر بسیار پایین سمیت بالایی دارد. برای تیمار کمبود بور استفاده از اسپری توصیه می‌شود. توجه داشته باشید که برای تیمار خاک از پخش یکنواخت آن اطمینان حاصل کنید.
در خاک‌های دارای کمبود استفاده از 10 کیلوگرم کود بور در هکتار قبل از کاشت از کمبود بور جلوگیری می‌کند. همچنین برای اسپری‌های برگ، 100 گرم در 100 لیتر مناسب است.

شکل 16: برگ‌های خیار دارای کمبود بور
شکل 17: میوه افتاده (بالا)، قوس‌دار و سوخته (وسط و پایین)
شکل 18: میوه دارای کمبود (پایین) که در آن نسبت قسمت گوشتی به دانه زیاد است و از نشانه‌های چوب پنبه‌ای شدن روی پوست برخوردار است
شکل 19: رگه‌های طولی نقطه‌ای زرد (چپ و وسط) به علائم چوب پنبه‌ای روی پوست (راست) تبدیل می‌شوند.

روی (Zn)

روی در تشکیل کلروفیل و تولید هورمون گیاهی اکسین نقش دارد و یک بخش جدایی ناپذیر از چندین آنزیم گیاهی مختلف است. کمبود روی با بدشکلی و کلروز بین رگبرگی در برگ‌های پیرتر ظهور پیدا می‌کند و با کم کردن تولید اکسین در بافت رشد گیاه را به تاخیر می‌اندازد.
با افزایش PH خاک و در حضور کربنات کلسیم مقدار روی در خاک کمتر می‌شود. استفاده بیش از حد از فسفر می‌تواند به دلیل رسوب روی به شکل روی فسفات کمبود روی را تشدید کند. استفاده بیش از حد از مس، آهن، منگنز، منیزیم و کلسیم نیز مانع جذب روی می‌شود. مقادیر طبیعی روی در خاک معمولا در محدوده ppm 300-10 قرار دارد.
خیارهای کشت هیدروپونیک زمانی با کمبود روی مواجه می‌شوند که در محلول مغذیشان مقادیر کمی از روی وجود داشته باشد. مقدار معمول روی در محلول‌های هیدروپونیک ppm 0.5-0.1 است. اگر چه علائم کمبود زیاد مشخص نیستند اما معمولا یک لکه کوچک در بین رگبرگ برگ‌های زیرین ایجاد می‌شود و کم کم این علائم در گیاه گسترش می‌یابند. میان‌گره‌های بالایی نیز کوتاه‌تر می‌شوند.
اندازه کوچک برگ بارزترین مشخصه کمبود روی است و در موارد شدید میانگره‌های کوتاه موجب رشد انبوه قسمت بالای گیاه می‌شوند. رشد کلی محدود می‌شود و برگ‌ها به جز در قسمت رگبرگ‌ها که به رنگ سبز تیره باقی می‌مانند در بقیه قسمت‌ها به رنگ سبز-زرد یا زرد در می‌آید.
علائم کمبود زمانی ظاهر می‌شوند که غلظت روی به زیر ppm 20-15 برسد.
تیمار
استفاده از افشانه روی سولفات (5 گرم در لیتر) به راحتی کمبود روی را اصلاح می‌کند.

مولبیدن (Mo)

مولیبدن در ساختار بسیاری از آنزیم‌ها وجود دارد و با متابولیسم نیتروژن ارتباط نزدیکی دارد زیرا یک عنصر مهم در آنزیم‌های نیترات ردوکتاز و نیتروژناز است. مولیبدن برخلاف اکثر ریز مغذی‌های دیگر که به شکل کاتیون در خاک وجود دارند آنیونی است. با افزایش PH، دست‌یابی به مولیبدن افزایش می‌یابد بنابراین احتمال کمبود این عنصر در خاک‌های اسیدی (و شنی) وجود دارد که در این صورت استفاده از آهک می‌تواند مفید باشد.
گیاهان به مقادیر اندکی از مولیبدن احتیاج دارند و به طور متوسط ppm 0.2 از آن در خاک کافی است.
کمبود مولیبدن معمولا کمتر اتفاق می‌افتد اما در گیاهانی که در گلدان رشد می‌کنند مشاهده می‌شود.
در ابتدا رنگ سبز برگ‌ها خصوصا بین رگبرگ‌ها از بین می‌رود بعد از آن ممکن است برگ‌ها زرد شوند و بمیرند. در برخی موارد قسمت‌هایی از برگ‌های بالغ که در ابتدا به رنگ سبز باقی می‌مانند بعدا ظاهری لکه‌دار به خود می‌گیرند. علائم ابتدا از برگ‌های پایینی شروع می‌شود سپس به سمت بالا و برگ‌های جوانتری که سبز مانده‌اند گسترش می‌یابد. اگر چه ممکن است رشد عادی به نظر برسد اما گل‌ها کوچک باقی می‌مانند. موارد کمبود شدید می‌تواند عملکرد را به طور قابل توجهی (تا 84%) کاهش دهد اما بالا بردن PH (تا 6.7) با استفاده از آهک باعث بازگشت عملکرد به حالتی تقریبا عادی می‌شود.
تیمار
به عنوان یک اقدام پیشگیرانه در کاشت‌های گلدانی به اندازه 5 گرم در متر مکعب مولیبدات سدیم اضافه کنید. علاوه بر این می‌توانید کمبود را با استفاده از مولیبدات سدیم با غلظت 150 میلی گرم در متر مربع خاک یا اسپری کردن مولیبدات سدیمی که به صورت یک گرم در لیتر حل شده است درمان کنید.

مس (Cu)

چندین آنزیم با خصوصیات و وظایف مختلف از جمله آن‌هایی که در فتوسنتز و تنفس نقش دارند وابسته به وجود مس هستند. اگر چه مس در گیاهانی که به خوبی با این عنصر تغذیه شده‌اند متحرک است اما در گیاهان دارای کمبود تحرک بسیار کمی دارد. بنابراین احتمالا غلظت مس در بافت در حال رشد با وضعیت گیاه در ارتباط است. به طور کلی برای تشخیص کمبود مس آنالیز خاک مفیدتر از آنالیز بافتی است.
کمبود مس غیر عادی است زیرا در اغلب موارد بخشی از آن به دلیل استفاده گسترده از مس و قارچ‌کش‌ها به مقدار کافی تامین می‌شود. گاهی اوقات در کشت گلدانی یا کلیه سیستم‌های هیدروپونیک در صورتی که هیچ گونه مسی به محلول مغذی اضافه نشود برای گیاهان مشکلاتی به وجود می‌آید. PH بالای خاک، دسترسی به مس را کاهش می‌دهد اما این اثر نسبت به آهن و بور بسیار کوچکتر است.
علائم کمبود مس
رشد محدود، میانگره‌های کوتاه و برگ‌های کوچک. در ابتدا لکه‌های کلروتیک بین رگبرگی روی برگ‌های بالغ ظاهر می‌شوند اما در ادامه علائم به سمت قسمت‌های بالای گیاه گسترش می‌یابند. در نهایت برگ‌ها به رنگ سبز روشن یا قهوه‌ای درمی‌آیند، حاشیه‌ها به سمت پایین خم می‌شوند و گیاه کوتوله می‌ماند.
علاوه بر این، شکوفه‌دهی و رشد در قسمت بالای گیاه کاهش می‌یابد.
کمبود مس عملکرد را به شکل چشم گیری کاهش می‌دهد (90-20%). تعداد معدود میوه‌های تولید شده نیز رشد ضعیف دارند و نقطه‌های قهوه‌ای کوچک فرورفته روی پوست زرد و سبز آن‌ها پراکنده می‌شوند.
تیمار
برای جلوگیری از کمبود مس در محیط کشت گلدانی؛ جایی که این مشکل بسیار رایج است برای احتیاط 10 گرم در متر مکعب سولفات مس اضافه کنید. به طور کلی باید محلول‌های مغذی حاوی ppm 0.03 مس باشند. برای نتیجه‌گیری سریع‌تر گیاهان را با استفاده از یک محلول 1 گرم در لیتر یا بیشتر از سولفات مس و برای تنظیم PH کلسیم هیدروکسید (0.5%) را کود پاشی کنید.

برای مطالعه سایر مطالب در رابطه با گیاه خیار به لینک‌های زیر مراجعه کنید:

گیاه شناسی خیار

کاشت و پرورش خیار گلخانه‌ای

انواع خیار

مراحل رشد خیار

سمیت مواد مغذی در پرورش خیار گلخانه‌ای

برنامه کوددهی خیار

آموزش کامل کاشت خیار گلخانه‌ای

برنامه کوددهی خیار